مهدی مطیع*
چکیده
انگارة برادری و اخوت در زمان نزول قرآنب ه منزلة نهاد اجتماعی کارآمد و مؤثری در فضای
حمیت و عصبیت جاهلی شکل گرفته بود. این انگاره تصوری خاص از برادری براساس
پیوندهای خونی و سببی، پیمان های قومی و قبیل های، یا عرف اجتماعی و فرهنگی بود که
فارغ از حق یا باطل بودن در زندگی عرب جاهلی رواج داشت. با ظهور اسلام و نزول
قرآن کریم مانند بسیاری دیگر از انگاره ها تغییر معناداری در این تصور اجتماعی ایجاد شد.
روش مردم شناسی فرهنگی درصدد بررسی چگونگی پیدایی و رسوخ این انگاره در ذهن
عرب پیش از قرآ ناست. در مرحلة اول انگارة برادری در فضای جاهلی بررسی م یشود. در
مرحلة دوم تغییرات قرآن در این انگاره پ یجویی م یشود و در مرحلة سوم فهم نهایی
قابل استفاده در همة زمان ها و فرهن گها از قرآ ن برداشت م ی شود. تغییرات ایجادشده
ازجانب قرآن کریم در انگارة برادری را در هفت لایه می توان بررسی کرد که وماً ترتیب
تاریخی ندارد، بلکه از ساختار متنی قرآ ناستنتاج می شود. توجه به مفهوم برادری و ریشة
آن و ارائة معنایی خاص از آن؛ تحلیل نمون ههای مثبت و منفی تاریخی؛ ارتقا ی مفهوم
برادری به سطح ارتباط با برگزیدگان و پیامبران الهی؛ جهت دادن برادری به ارتباطی حقیقی
و ارزش مدار؛ تغییر انگارة اجتماعی برادری؛ شکست سطوت توهم برادری جاهلانه ؛ و
پیش نهاد انگاره ای صحیح از مفهوم برادری که بر ایمان و اخلاق مبتنی می شود و هدف از
آن حصول سعادت در جهان آخرت و کسب رضایت الهی است و ثمرة آن ایجاد فضایی
آرام و سرشار از حمایت و ه مراهی و حتی ایثار در میان افراد جامعه است. استفاده از این
آموزة قرآن در جهان امروز که در سراشیبی انحطاط اخلاقی است هم پیوندها یی حقیقی
در جامعه ایجاد م یکند و هم د لها را در راه رشد و کمال ه مراه می کند.
کلیدواژه ها: انگاره، برادری فرهنگ، قرآن مردم شناسی.
* دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه اصفهان،mahdimotia@gmail.com
دریافت
حجم: 259 کیلوبایت
درباره این سایت