تحلیل گفتمان ادبی خطبه جهاد

گفتمان ( discourse ) بهطورکلی به بافت زبان در مراحل بالاتر از جمله اطلاق میشود. تحلیل گفتمان، یکی ازابزارهای تحلیل متون ادبی است که ارتباط بین ساختارهای گفتمانمدار و دیدگاههای اجتماعی حاکم بر تولید گفتمان را بررسی میکند، تحلیل گفتمان ادبی به عنوان یکی از فروع تحلیل گفتمان به بررسی و نقد متون ادبی از جنبه ساختارهای زبانی و بافت متنی و هماهنگی آنها با بافت موقعیتی میپردازد. نهج البلاغه به عنوان مجموعه سخنانی فروتر از قرآن کریم و فراتر از کلام بشری همواره مورد تحلیل پژوهشگران قرار گرفته است؛ اما یکی از ویژگیهای شایان توجه درباره نهجالبلاغه ویژگی گفتمان ادبی است که به نظر میرسد کمتر مورد پژوهش و بررسی قرار گرفته است، در حالیکه بخشی از زیباییهای کلام امام)ع(، به ارتباط و هماهنگی بین ابزارهای ادبی درون متنی و بافت موقعیتی آنها مربوط است. این پژوهش در پی آن است که با روش توصیفی- تحلیلی و از منظر تحلیل گفتمان ادبی به بررسی یکی از خطبه های مشهور نهج البلاغه به نام خطبة جهاد بپردازد و کوشیده گفتمان ادبی این خطبه را بر اساس تناسب و انسجام بین بافت متن در ساختارهای مختلف و بافت موقعیتی آن تحلیل و تبیین نماید. برآیند پژوهش نشان میدهد که ساختارهای خطبه اعم از ساختار بیرونی که شامل سطح آوایی، سطح نحوی و سطح دلالی میباشد و ساختار درونی که شامل محتوا و عواطف گفتمان است، متناسب و منسجم با بافت موقعیتی آن یعنی کوتاهی و غفلت مخاطب در امر جهاد، در پی برانگیختن احساسات مخاطب و بیدار کردن او از خواب غفلت میباشد.

کلیدواژه ها: تحلیل گفتمان، گفتمان ادبی، امام علی(ع)، خطبة جهاد.

1.کارشناس ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه لرستان

2. استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه لرستان

3. دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه لرستان

 * نویسنده مسئول Email: Cheraghivash.h@gmail.com